Северна Македонија побара дозвола од Европската унија за увоз на 18 видови неопасен отпад, иако земјата сè уште нема целосно функционален систем за безбедно управување со сопствениот отпад. Овој потег предизвика загриженост кај еколошките организации, кои предупредуваат на можни злоупотреби и зголемен ризик од еколошки инциденти пишува радио слободна европа.
Барање за увоз – што точно сака Македонија?
На 10 февруари, македонските институции – Министерството за животна средина, Министерството за економија, Државниот инспекторат за животна средина и Царинската управа – официјално побараа дозвола од Европската комисија за увоз на различни видови неопасен отпад. Барањето се однесува на алуминиум, олово, цинк, железо, челик, калај и други метали, како и амбалажа од хартија, картон, стакло, масло за јадење, метални амбалажи и отпад од мелење и гребење на обоени метали.
Овој чекор е направен во согласност со новите регулативи на ЕУ, кои предвидуваат строги услови за земјите што сакаат да увезуваат отпад. За да добие дозвола, Македонија треба да докаже дека има цврста законска рамка за следење на отпадот, капацитет за редовна инспекција и јасен систем за санкции во случај на злоупотреби.
Систем со сериозни недостатоци
Еколошките организации предупредуваат дека државата во моментов нема доволно механизми за контрола и инспекција на отпадот. Државниот инспекторат за животна средина има само 18 инспектори за целата држава, а половина од општините немаат ниту еден инспектор за животна средина. Досега, земјата немаше ниту акредитирана лабораторија за анализа на отпадот.
Блаже Јосифовски од „Гоу Грин“ вели дека овие слабости значат дека некои пратки отпад може да останат незабележани, а депониите да не бидат редовно проверувани.
„Во вакви услови, тешко е да се гарантира дека увезениот отпад навистина ќе се користи за рециклирање и индустриска преработка, а нема да заврши на диви депонии или да предизвика загадување“, вели Јосифовски.
Каде би завршил увезениот отпад?
Според Министерството за животна средина, увезениот отпад ќе биде искористен во индустриски процеси, главно во фабриките кои произведуваат со електрични печки, а не со согорување на фосилни горива.
Во моментов, најмногу увезен отпад во земјава е старо железо, отпад од гуми, пластична фолија и отпадни батерии. Министерството тврди дека овој отпад се преработува во компании со интегрирани еколошки дозволи, како што се „Макстил“, „Цементарница Усје“ и депонијата „Дрисла“.
Но, факт е дека системот за контрола на отпадот во земјава има многу слабости – нерегуларности во издавањето дозволи, недоволен инспекциски надзор и недостаток на капацитети за мониторинг на депониите.
Ќе ја добие ли Македонија дозволата од ЕУ?
Европската комисија ќе треба да утврди дали Македонија навистина може да управува со увезениот отпад на еколошки безбеден начин. Регулативите на ЕУ предвидуваат докажан капацитет за контрола на транспортот на отпад, јасна стратегија за рециклирање и преработка, како и редовни инспекции и законска рамка за казнување на злоупотребите.
Во моментов, земјата сè уште има сериозни слабости во овие области. Доколку не ги подобри своите механизми за инспекција и контрола, можно е Европската комисија да одбие или одложи одобрување на увозот.
Прашањето што останува е – дали Македонија треба да бара увоз на отпад кога сè уште не може целосно да управува ни со сопствениот?
