Во последните две години, државните институции во Северна Македонија потрошиле 8.543.658 евра за набавка на нови патнички возила. Според податоците од јавните набавки, во овој период биле купени или земени на оперативен лизинг вкупно 269 возила, од кои најголемиот дел припаѓаат на државни органи, општини, јавни претпријатија и институции.
Оперативниот лизинг, како форма на користење, подразбира дека по истекот на договорот, институциите треба да ги вратат возилата, иако плаќаат високи износи, слични на оние за купување. Овој тренд предизвикува прашања за тоа дали јавните средства се трошат економично и оправдано, особено во услови на економска криза и зголемени трошоци во повеќе сектори.
Најголемите набавувачи – Кои институции купувале најмногу?
Во периодот од 2023 до 2024 година, 44 различни институции потпишале 72 договори за набавка на возила. Најголемиот дел од договорите се реализирани преку јавни набавки, а некои се направени преку директни договори или преку тендери со мал број на понудувачи.
Најголеми трошачи за возила:
- Електрани на Северна Македонија (ЕСМ) – купени 82 возила во вредност од 2,2 милиони евра
- Службата за општи и заеднички работи на Владата (СОЗР) – набавени 45 возила за 2,2 милиони евра
- Општина Прилеп – договор за лизинг вреден 63.000 евра, кој подоцна е раскинат
- Општина Шуто Оризари – набавка на најскапото возило за 55.393 евра
- Државна видеолотарија, Општина Битола и ЈП Комуналец – Кавадарци – набавки на скапи службени автомобили
Според јавните набавки, цените на овие возила се значително повисоки во споредба со оние во претходните години, што отвора сомнежи за оправданоста на овие набавки.
Најскапите возила – Колку чинат и кои институции ги купиле?
Најскапото купено возило во овој период чини 55.393 евра и е набавено од страна на Општина Шуто Оризари. Општините Битола и Кавадарци исто така направиле набавки на возила со слични цени, што ја наметнува потребата за дополнителна транспарентност во јавните набавки на автомобили.
Во меѓувреме, Општина Прилеп во декември 2024 година склучила договор за лизинг на возило во вредност од 63.000 евра, но според локалните власти, договорот бил раскинат во февруари 2025 година.
Кои марки и модели се најчесто купувани?
Најчесто набавуваниот бренд е Шкода, со вкупно 90 возила, од кои 56 се модел Шкода Суперб. Ова е еден од најлуксузните модели што се набавуваат за службени потреби на државните функционери.
Други популарни марки се:
- Дачиа – 78 возила, најчесто модел Дастер
- Пежо – 45 возила
- Опел – 16 возила
- Рено – 10 возила
Кои функционери ги користат владините возила?
Во 2024 година, Владата набавила 45 Шкода Суперб возила на оперативен лизинг, секое со цена од 50.437 евра, што претставува рекорд во историјата на владините набавки на автомобили.
Овие возила се користат од:
- Претседателката на државата (1 возило)
- Поранешните претседатели (4 возила) – Црвенковски, Иванов, Трајковска и Пендаровски
- Собранието (3 возила) – вклучително и за претседателот Африм Гаши
- Владата (5 возила) – три за премиерот и две за владин протокол
- Замениците на премиерот и министрите (22 возила)
- Генералниот секретар на Владата, неговиот заменик и директорот на СОЗР (10 возила)
Кои фирми добиле најмногу тендери?
Според податоците од јавните набавки, во 70% од случаите имало само една понуда, што ја намалува конкуренцијата и остава простор за сомнеж за транспарентноста на постапките.
Најголем дел од тендерите ги добиле три компании:
- Порше лизинг – 2.853.911 евра
- Аутомотив груп – 2.744.380 евра
- Еуроимпекс – 1.062.920 евра
Ова покажува дека државата главно набавува возила од неколку компании, што го намалува пазарниот натпревар и ја ограничува можноста за пониски цени.
Колку порасна цената на државните автомобили во последната деценија?
Во споредба со претходните години, цените на набавените возила значително се зголемиле. Во периодот 2013-2015 година, просечната цена на набавено возило изнесувала 16.389 евра, додека во 2023-2024 година достигнала 31.760 евра – што претставува раст од 94% за само 10 години.
Државните институции во последните две години потрошиле рекордни 8,5 милиони евра за нови возила, што е значителен износ во споредба со претходните периоди. Владините функционери добиле луксузни автомобили од по 50.000 евра, додека тендерите за набавка покажуваат ниска конкуренција, со најголем дел од договорите освоени од неколку компании. Ова отвора прашања за рационалноста и транспарентноста на овие набавки, особено во услови на економски предизвици и буџетски ограничувања.
