Во изминатите години, финансиските друштва за брзи кредити забележаа значителен раст во Македонија. Овие кредити, кои ветуваат брза и едноставна процедура за добивање финансиски средства, често стануваат прва опција за граѓаните во кризни моменти. Но, поедноставената достапност до брзите кредити носи скриени ризици, кои најчесто произлегуваат од недостатокот на соодветна регулатива, високите каматни стапки и недостатокот на транспарентност во работењето на овие друштва.
Финансиски притисок и зголемена задолженост
Граѓаните сè почесто прибегнуваат кон брзите кредити за да ги покријат секојдневните трошоци, вонредните здравствени потреби или долговите што не можат да ги платат на традиционалниот начин. Проблемот лежи во тоа што овие кредити се достапни со минимални услови, но со астрономски високи каматни стапки, кои ја зголемуваат тежината на отплатата. Лицата што веќе се соочуваат со финансиски предизвици стануваат уште повеќе загрозени, бидејќи често се принудени да земаат нов кредит за да отплатат стар.
Недостаток на регулаторно тело
Во Македонија, традиционалните банки подлежат на строг надзор од страна на Народната банка, со утврдени правила за каматните стапки и кредитната политика. За разлика од нив, финансиските друштва за брзи кредити функционираат без таков строг надзор. Ова значи дека каматните стапки не се стандардизирани, а договорите за кредит често содржат скриени услови кои го зголемуваат долгот на заемопримачите.
Вистинските газди и профитите
Едно од најмалку транспарентните прашања е кој стои зад овие друштва. Голем дел од нив се во сопственост на приватни инвеститори или компании, чија структура е тешко достапна за јавноста. Овие фирми остваруваат огромни профити, но прашањето останува – колку од тие средства се враќаат во државната каса преку даноци? Има индиции дека некои од овие друштва избегнуваат правилна даночна обврска, дополнително оптоварувајќи го економскиот систем.
Социјалните и економските последици
Зголемената употреба на брзите кредити има и пошироки општествени импликации. Луѓето што се во финансиска немоќ често се соочуваат со долгови што ги загрозуваат нивните животи. Голем број случаи на принудно извршување и конфискација на имотите поради неплатени кредити укажуваат на итната потреба за интервенција.
Решенија и препораки
За да се спречат негативните ефекти на брзите кредити, неопходно е:
Воведување на регулаторно тело – Државата мора да создаде институција што ќе го надгледува работењето на финансиските друштва, вклучувајќи ги и нивните каматни стапки и договорни услови.
Транспарентност во сопственоста – Јавноста треба да има пристап до информации за сопствениците на овие друштва и нивните финансиски извештаи.
Едукација на граѓаните – Финансиската писменост на населението треба да се зголеми, за луѓето да можат да донесуваат информирани одлуки при земањето кредити.
Законски ограничувања за каматите – Воведување на горна граница за каматните стапки за да се спречи прекумерното задолжување.
Брзите кредити можат да бидат корисен инструмент за решавање на краткорочни финансиски потреби, но нивната тековна нерегулирана природа создава долготрен ризик за граѓаните и економијата. Само преку јасни регулативи, транспарентност и одговорност може да се постигне баланс што ќе го штити населението и ќе ја намали злоупотребата во овој сектор.
