Ракот на дебелото црево, познат и како колоректален карцином, е еден од најчестите видови рак во светот. Според Светската здравствена организација (СЗО), оваа болест е меѓу водечките причини за смртност од малигни заболувања. Иако традиционално се смета за болест што се јавува кај повозрасни лица, загрижувачките податоци покажуваат дека сѐ поголем број на млади луѓе, дури и оние во своите 20-ти и 30-ти години, добиваат дијагноза за рак на дебелото црево.
Што е рак на дебелото црево?
Ракот на дебелото црево започнува како резултат на неконтролиран раст на клетки во внатрешната обвивка на дебелото црево или ректумот. Овие абнормални растови се познати како полипи, кои во почетокот се бенигни, но со текот на времето може да станат малигни.
Полипите се чести кај возрасните над 45 години, но некои видови полипи имаат поголем потенцијал да се развијат во рак. Поради оваа причина, редовните скрининзи се клучни за рано откривање и превенција.
Зошто младите се сѐ почесто погодени?
Неколку фактори придонесуваат за порастот на ракот на дебелото црево кај млади луѓе:
- Генетика и семејна историја – Лицата кои имаат роднини со колоректален карцином имаат значително поголем ризик.
- Неправилна исхрана – Исхраната богата со преработена храна, црвено месо и мал внес на влакна го зголемува ризикот.
- Дебелина и недоволна физичка активност – Лицата со прекумерна тежина или седентарен начин на живот се подложни на развој на рак.
- Промени во микробиомот на дебелото црево – Истражувањата покажуваат дека нарушувањето на балансот на добрите бактерии во дебелото црево може да придонесе за развој на рак.
- Воспалителни заболувања на цревата – Лица со хронични воспалителни болести, како Кронова болест или улцерозен колит, се изложени на поголем ризик.
Симптоми што укажуваат на рак на дебелото црево
Раните симптоми на рак на дебелото црево често се суптилни и лесно може да се игнорираат. Затоа е важно да се обрне внимание на следните знаци:
1. Промени во навиките на дебелото црево
- Продолжен запек или дијареа што трае подолго од четири недели.
- Чувство дека цревата не се испразнети целосно по дефекација.
2. Крварење во столицата
- Присуство на крв (црвена или темна) во столицата.
- Често крварење што се појавува без очигледна причина (како хемороиди).
3. Ненадејно губење на тежина
- Губење на повеќе од 5% од телесната тежина во краток временски период без објаснување.
- Губење на апетит.
4. Постојан замор и слабост
- Замор што не се подобрува и покрај одморот.
- Чувство на изнемоштеност и слабост.
5. Болки и надуеност во стомакот
- Периодични или постојани болки во долниот дел на стомакот.
- Чувство на гасови и надуеност што не се намалува со време.
Кога треба да се обратите на лекар?
Доколку имате било кој од горенаведените симптоми што траат подолго од две недели, важно е веднаш да побарате лекарски совет. Раното откривање може значително да ја зголеми шансата за успешно лекување.
Превенција и скрининг
Најдобриот начин за превенција на рак на дебелото црево е преку редовен скрининг. СЗО препорачува лицата над 45 години да започнат со редовни колоноскопии, но доколку постои семејна историја на болеста, скринингот треба да започне и порано.
Здрави навики што може да го намалат ризикот:
- Јадење на храна богата со влакна (овошје, зеленчук и цели зрна).
- Намалување на внесот на црвено и преработено месо.
- Редовна физичка активност.
- Одржување на здраво телесна тежина.
- Престанок на пушење и намалување на консумацијата на алкохол.
Заклучок
Ракот на дебелото црево е сериозна болест што може да влијае на сите возрасти. Бидејќи сѐ повеќе млади се соочуваат со оваа болест, од клучно значење е да се подигне свеста за симптомите и важноста на раната дијагноза. Доколку забележите било какви промени, не чекајте – веднаш побарајте медицинска помош. Раното откривање спасува животи.
