Месечните протести што „се развија во најголемата граѓанска мобилизација во модерната српска историја“ сега се на пресвртница, а настаните во Србија не можат да се гледаат изолирано од геополитичките влијанија на Вашингтон и Москва, оценува американскиот портал „Геополитикал Фјучрс“.
Протестното движење, кое започна кон крајот на минатата година по уривањето на настрешницата на железничката станица во Нови Сад, во кое загинаа 16 лица, сега е на пресвртница. Поддржувачите на владата тврдат дека демонстрантите се нескротливи, додека противниците велат дека владата провоцира немири за да го делегитимизира движењето и да ги оправда своите репресивни мерки, оценува авторката Антонија Колибасану.
Вучиќ постојано ги опишува протестите како обид за „обоена револуција“, сугерирајќи дека демонстрантите се спонзорирани од странци и сакаат да ја соборат владата.
Во март, вицепремиерот Александар Вулин им се заблагодари на руските разузнавачки служби за нивната помош во спречувањето на овие обиди, вклучително и обезбедување информации за обидите за дестабилизација на владата.
Министерот за внатрешни работи Ивица Дачиќ дополнително ги разгоре тензиите посочувајќи на апсењето на неколку странски државјани за време на неодамнешните немири, вклучувајќи еден хрватски државјанин и еден Словенец од српско потекло. Дачиќ рече дека притворениот Словенец студирал разузнавачки вештини во Соединетите Држави, што укажува дека ова ја потврдува странската вмешаност во демонстрациите. Локалните медиуми и социјалните медиуми, исто така, тврдеа дека Соединетите Држави стојат зад протестите, но нема проверливи докази, се вели во статијата.
Во меѓувреме, додава порталот, министерот за надворешни работи на Унгарија, која ги зајакна своите врски со Москва, само неколку дена пред судирите во август изјави дека ЕУ се стреми да ги собори владите што ѝ се спротивставуваат – вклучително и оние во Унгарија, Словачка и Србија, ставајќи ги настаните во Србија во поширокиот контекст на борбата против мешањето на ЕУ во националните работи.
Изјавата следеше по тврдењата на руската Служба за надворешно разузнавање дека Европската комисија се обидува да предизвика промена на режимот во Будимпешта. Тврдењето предизвика сомнежи кај унгарската опозиција, која се плаши дека Русија сигнализира подготвеност да ѝ помогне на владата да остане на власт.
Авторот, исто така, забележува дека словачката влада со вознемиреност ги следи немирите во Србија, додавајќи дека по критиките дека не успеала да ги заштити словачките граѓани кои биле нападнати за време на демонстрациите во Србија, премиерот Роберт Фицо ја обвини опозицијата на 15 август дека планира протести слични на оние во Србија.
Владите во Белград, Будимпешта и Братислава користат сличен модел, промовирајќи неосновани наративи за мешање на Западот за да предизвикаат националистичка реакција. Но, многу демонстранти самите ја критикуваа ЕУ, обвинувајќи го блокот дека се обидува да се држи настрана и дека не ги брани демократските вредности, се вели во извештајот, потсетувајќи дека во Србија, која е официјален кандидат за членство во ЕУ од 2012 година, јавната поддршка за членство во ЕУ значително опадна.
Всушност, токму Вучиќ е тој што неодамна ги нагласува продлабочените врски на Србија со ЕУ, правејќи дипломатски гестови и воведувајќи ограничени реформи за да ја добие наклонетоста на Брисел.
Многу демонстранти, сепак, тврдат дека не виделе речиси никакви опипливи економски придобивки од овие напори. Тие ја гледаат политичката елита како опортунистичка, подготвена да соработува со секого – вклучително и со ЕУ – за сопствен напредок. Тие сè повеќе веруваат дека Европската Унија го толерира таквото однесување за да избегне соочување со уште една криза пред својот праг.
Авторот истакнува дека демонстрантите, исто така, укажуваат на бавниот економски раст на земјата, додавајќи дека Унгарија исто така чувствува сличен економски притисок.
Авторот истакнува дека неколку впечатливи совпаѓања може да укажуваат на тоа каде одат работите. На истиот ден минатата недела кога избувна насилството во Србија, Руската служба за надворешно разузнавање објави извештај во кој се тврди дека ЕУ работи на соборување на владите во Словачка, Србија и Унгарија. Извештајот беше објавен само еден ден пред состанокот меѓу американскиот претседател Доналд Трамп и рускиот претседател Владимир Путин во Алјаска, кој формално беше фокусиран на Украина, но се очекуваше дека ќе се осврне и на други области од интерес на САД и Русија.
Потоа, на 18 август, извозот на руска нафта во Унгарија и Словачка преку нафтоводот Дружба одеднаш беше запрен откако украински дрон оштети руска пумпна станица. Унгарија го осуди нападот како удар врз нејзината енергетска безбедност. Словачкиот оператор Транспетрол го потврди прекинот, но рече дека инцидентот се случил надвор од Словачка. Штетата беше санирана еден ден подоцна, а снабдувањето за двете земји беше обновено.
Но, со оглед на нивната голема зависност од руската енергија и стратешката важност на гасоводот, подолгата суспензија би извршила дополнителен притисок врз двете влади, се додава во соопштението.
Немирите во Србија не можат да се разберат изолирано бидејќи настаните таму се длабоко испреплетени со пошироки геополитички предизвици што ги вклучуваат и Москва и Вашингтон, истакнува авторот.
На Балканот Русија го започна своето враќање по Студената војна, кога се позиционираше како стратешки сојузник на Србија, а Москва долго време тврди дека Вашингтон поставил преседан за непочитување на меѓународното право кога станува збор за територијалниот интегритет, поддржувајќи ги сецесионистичките амбиции на Косово, додава тој.
Опкружена од земји-членки на НАТО, како кандидат за пристапување во ЕУ, но во исто време агресивно привлечена од Москва, Србија е во средина на геополитичко надмудрување, се оценува.
За Брисел и Вашингтон, со цел да се спречи нестабилност на Балканот, клучно е да се обезбеди Србија да не се оддалечи подалеку од евроатлантскиот камп, додека за Москва, Белград претставува едно од ретките преостанати упоришта на европскиот континент, истакнува авторот, додавајќи дека усогласувањето на Србија затоа може да влијае на стратешката рамнотежа во Југоисточна Европа и пошироко.
Настаните во Србија би можеле да одекнат и надвор од нејзините граници, влијаејќи на политичката динамика во Унгарија и Словачка, две членки на ЕУ и НАТО кои се во голема мера зависни од руската енергија. Двете влади се обидоа да постигнат рамнотежа помеѓу Западот и Москва во нивниот пристап кон војната во Украина, што во пракса честопати ги доближуваше до позицијата на Русија.
Во оваа смисла, настаните во Србија ретко се однесуваат само на српската политика. САД имаат мал поттик да поттикнат револуција таму, а ЕУ нема интерес да ја собори владата во Белград, особено кога не постои веродостојна алтернатива на повидок.
Русија се чини премногу ослабена за да се справи со балканската криза, а руските медиуми, изненадувачки, посветија релативно малку внимание на српската политика во последните денови. Ова молчење може да го одразува приоритетот на Москва во Украина. Или можеби Москва само чека погоден момент да „забие клин“ во ескалацијата на ситуацијата и со тоа дополнително да ја искомплицира веќе преполната меѓународна агенда на Западот.
Затоа контекстот е клучен, заклучува авторот, додавајќи дека по самитот Трамп-Путин во Алјаска, средбата меѓу Трамп, украинскиот претседател и клучните европски лидери укажа на промена: Вашингтон јасно сака да покаже дека не мора да ја води Европа во Украина, но очекува Европејците да преземат поголема одговорност – дури и лидерство – во управувањето со конфликтот.
Сепак, предизвикот лежи во фактот дека Европа не е една држава, туку мозаик од институции и коалиции. Во рамките на НАТО и ЕУ, Унгарија и Словачка веројатно ќе го отежнат постигнувањето консензус за следните чекори за Украина, дури и ако станува збор за одложување на процесот на донесување одлуки. И ако внатрешната криза во Србија се продлабочи и се прелее на нејзините соседи, НАТО и ЕУ би можеле да се најдат оптоварени со уште една криза на веќе нестабилен фронт, заклучува статијата на порталот „Геополитикал Фјучрс“.
Геополитикал Фјучрс
