Дигиталниот аутизам, познат и како скринизам, претставува сè почесто регистрирана развојна состојба кај децата предизвикана од прекумерна употреба на екрани – мобилни телефони, телевизори, таблети и компјутери. За разлика од класичниот аутизам, кој е трајно невро-развојно нарушување, дигиталниот аутизам е реверзибилен, односно детето може да се врати на уреден развоен тек доколку се реагира навремено и се преземат соодветни мерки.
Психологот Ивана Билиќ од Психијатриската болница за деца и младинци во Загреб истакнува дека дигиталниот аутизам се манифестира кај деца до третата година од животот и дека неговата главна причина е прекумерната и прерана изложеност на екрани. „Мозокот на детето се престимулира од константна дигитална содржина, што предизвикува стрес и пореметување во развојот“, вели таа.
Симптомите на дигиталниот аутизам се многу слични на оние кај аутистичниот спектар: дете не реагира на своето име, нема очен контакт, не ги комуницира потребите – ни вербално, ни невербално, има повторувачко однесување и често живее во „свој свет“. Дури и кога има развиен говор, тоа се сведува на цитирање реплики од цртани филмови или игри (ехолалија), без вистинска комуникациска функција.
Образовниот рехабилитатор Јелена Петрановиќ додава дека таквите деца не знаат да играат, не користат играчки функционално, имаат расеано внимание, а често и испади на агресија како резултат на фрустрација и намалена емоционална регулација.
Ако не се третира, оваа состојба може да има долгорочни последици. Меѓу нив се и проблеми со вниманието, спиењето, помнењето, учењето, но и емоционални нарушувања како анксиозност и депресија. „Во пракса сè почесто гледаме нарушувања и кај мали и кај постари деца: проблеми со концентрација, графомоторика, семејна динамика и социјални односи“, додава Билиќ.
Позитивната страна е што дигиталниот аутизам, за разлика од класичниот, е обратлив. Соодветна логопедска и рехабилитациона терапија, ограничување или целосно укинување на екрани и активна вклученост на родителите во процесот може значително да го подобрат состојбата. „Важно е родителите не само да ограничат, туку и со сопствен пример да покажат умереност и присуство“, вели Билиќ.
Петрановиќ споделува конкретен пример од пракса: дете изложено на телефони и таблети од шестмесечна возраст не покажувало никаква комуникација ниту интерес за социјален контакт. Родителите реагирале кога го забележале во опасна ситуација без да се одвои од екранот. По две години рехабилитација и целосно исклучување на дигиталните уреди, детето повторно се вратило на нормален развоен пат.
Заклучокот од експертите е јасен – дигиталниот аутизам е аларм кој бара брза реакција. Родителите треба да ги препознаат симптомите, да побараат стручна помош и да го ограничат времето пред екрани за да му овозможат на детето здрав развој, емпатија, комуникација и вистинска интеракција со светот.
