Нападот на американскиот државен секретар Марко Рубио врз кинеските студенти, заедно со ветувањето за „агресивно откажување“ на нивните визи, е најновиот чекор во интензивирањето на тензиите меѓу двете најголеми економии во светот.
И покрај привременото царинско примирје постигнато претходно овој месец, разликите меѓу Вашингтон и Пекинг остануваат големи, со неодамнешни судири околу високото образование, чиповите за вештачка интелигенција (ВИ) и ретките минерали.
Што договорија САД и Кина за царините?
Трговскиот спор меѓу САД и Кина ескалираше откако администрацијата на Трамп ги зголеми тарифите за кинеските стоки на 145 проценти претходно оваа година, а кумулативните американски тарифи за некои кинески стоки достигнаа огромни 245 проценти. Кина возврати со свои царини од 125 проценти за американски стоки.
Според договорот постигнат на 12 мај, по дводневни трговски преговори во Женева, царините за двете страни беа намалени за 115 процентни поени за 90 дена, во текот на кои преговарачите се надеваат дека ќе постигнат долгорочен договор. Досега, САД одржуваа царина од 30 проценти за сите кинески производи, додека Пекинг има царина од 10 проценти за американските производи.
Меѓутоа, во неделите што следеа, Вашингтон и Пекинг се чини дека водеа само ограничени разговори.
Американскиот министер за финансии Скот Бесент изјави за „Фокс њуз“ дека трговските преговори меѓу САД и Кина „малку се заглавени“ и дека можеби ќе треба да се обноват со телефонски разговор меѓу американскиот претседател Доналд Трамп и кинескиот лидер Си Џинпинг.
Во меѓувреме, администрацијата на Трамп објави нови строги контроли за визи за кинеските студенти и им наложи на американските компании да престанат да го продаваат својот напреден софтвер за чипови што се користат во полупроводници на кинески клиенти.
Зошто САД ги земаат за цел кинеските студенти?
Во меѓувреме, Рубио објави дека САД „агресивно ќе ги поништат“ визите на кинеските студенти што студираат во земјата. Тој, исто така, вети дека ќе го засили надзорот врз новите кандидати за виза од Кина и Хонг Конг.
Одлуката на администрацијата на Трамп за депортации и одземање на студентските визи е дел од поширок напор за исполнување на нејзината тврдокорна агенда за имиграција.
Кинеските студенти сочинуваа приближно една четвртина од сите меѓународни студенти во САД во текот на академската 2023/24 година, вкупно повеќе од 270.000.
Кинеското Министерство за надворешни работи ја критикуваше одлуката за укинување на визите, велејќи дека тоа „ги повредува“ правата на кинеските студенти.
„САД неразумно ги откажаа визите на кинеските студенти под изговор на идеологија и национални права“, изјави портпаролката на Министерството за надворешни работи, Мао Нинг.
Администрацијата на Трамп, исто така, на 22 мај му забрани на Универзитетот Харвард да запишува странски студенти, обвинувајќи ја институцијата за „соработка со Кинеската комунистичка партија“. Тој потег подоцна беше блокиран од американски федерален судија.
Меѓутоа, поголемиот дел од странските студенти на Харвард, речиси 1.300 од нив, доаѓаат од Кина, а многу високи функционери, вклучувајќи го и сегашниот лидер Си Џинпинг, ги испратиле своите деца на универзитети од Ајви лигата, група од најпрестижните американски универзитети.
Како САД ги таргетираат кинеските полупроводници?
На 13 мај, веднаш по завршувањето на трговските разговори во Женева, Министерството за трговија на САД издаде упатства со кои ги предупредува американските компании да не ги користат полупроводничките чипови за вештачка интелигенција Ascend на Huawei, велејќи дека тие „веројатно се развиени или произведени со кршење на извозните контроли на САД“.
Овој потег беше најновиот во низата напори на администрацијата на Трамп да ја наруши способноста на Кина да развива најсовремени чипови за вештачка интелигенција. Малите полупроводници што ги напојуваат системите за вештачка интелигенција долго време се извор на тензии меѓу САД и Кина.
Портпаролот на кинеското министерство за трговија минатата недела возврати на упатствата, обвинувајќи го Вашингтон за „поткопување“ на консензусот постигнат во Женева и опишувајќи ги мерките како „типични“
Потоа, на 28 мај, американската влада го ескалираше спорот со тоа што им нареди на американските компании што произведуваат софтвер што се користи за дизајнирање полупроводници да престанат да ги продаваат своите стоки и услуги на кинески групи, објави „Фајненшл тајмс“.
Производителите на софтвер, вклучувајќи ги „Каденс“, „Синопсис“ и „Сименс“ (EDA), добија писма од Министерството за трговија на САД да престанат да ја снабдуваат својата технологија со Кина.
Зошто САД ги таргетираат кинеските полупроводници?
САД ја заоструваат контролата врз извозот на полупроводници повеќе од една деценија, тврдејќи дека Кина користела американски компјутерски чипови за подобрување на воениот хардвер и софтвер.
Кинеските претставници и раководителите на индустријата го негираат ова и тврдат дека САД се обидуваат да го ограничат економскиот и технолошкиот развој на Кина.
Во својот прв претседателски мандат, Трамп ѝ забрани на кинеската компанија „Хуавеј“ да користи напредни американски делови.
„Хуавеј“ се смета за конкурент на „Нвидиа“ (Nvidia), американскиот полупроводнички гигант кој произведува свој бренд на чипови за вештачка интелигенција „Ascend“. Во април, Вашингтон го ограничи извозот на чипови на „Нвидиа“ во Кина.
Но, извршниот директор на „Нвидија“, Јенсен Хуанг, неодамна предупреди дека обидите за ограничување на кинеската технологија за вештачка интелигенција преку контрола на извозот во голема мера не успеаја.
Како би можеле мерките на САД да влијаат врз Кина?
Суспензијата на продажбата на полупроводници ќе го ограничи снабдувањето со опрема за авиони потребна за кинескиот комерцијален патнички авион C919, клучен проект во напорите на Кина да постигне економска и транспортна независност.
Кристофер Џонсон, поранешен аналитичар на ЦИА за Кина, за „Фајненшл тајмс“ изјави дека новите контроли на извозот ја потврдуваат „вродената кршливост на царинското примирје постигнато во Женева“.
„За двете страни кои сакаат да ги одржат и да продолжат да ги демонстрираат своите капацитети за ограничување на движењето, ризикот примирјето да се распадне дури и во рок од 90 дена е всушност сеприсутен“, додаде тој.
Дали Кина ќе ги ублажи ограничувањата за извоз на ретки минерали?
Американските претставници очекуваа разговорите во Женева да резултираат со ублажување на кинеските извозни ограничувања за ретки минерали. Сепак, досега има малку знаци за тоа. Ретките земни минерали се група скапоцени минерали потребни за производство на широк спектар на стоки во одбранбениот, здравствениот и технолошкиот сектор.
Ретките метали, меѓу кои се скандиумот и итриумот, се исто така клучни за производство на компоненти во кондензаторите – електричните делови што помагаат во напојувањето на серверите со вештачка интелигенција и паметните телефони.
Кина преработува речиси 90 проценти од ретките минерали во светот и во април воведе контрола на извозот за да се спротивстави на априлските царини на Трамп, што предизвика вознемиреност кај американските компании.
На пример, Форд привремено затвори фабрика во Чикаго која произведува теренски возила откако еден од неговите добавувачи остана без редок магнет.
Во повеќето нови автомобили, особено во оние од повисока класа со роботизирана технологија што им овозможува да совладаат пречки, овие високотехнолошки магнети се користат во деловите што ги контролираат системите за сопирање и управување, како и електрично прилагодливите седишта и инјекторите за гориво.
Ограничувањата во снабдувањето со ретки земни минерали му даваат на Пекинг стратешка предност во идните преговори, бидејќи можат да го ограничат снабдувањето со клучни технологии за американската индустрија.
