Европската унија е навикната на кризи, но претстојната би можела да ги надмине сите претходни. Имено, додека 27-те лидери на земјите-членки се собираат во Брисел в четврток, знаат дека целата безбедносна архитектура по 1945 година – онаа која зависи од поддршката на САД – може да се урне во секој момент.
Откако Доналд Трамп се врати во Белата куќа, многу се зборува за суверенитет и одбрана. Европски владини претставници изјавија за Политико дека признаваат дека е дојдено време зборовите да се претворат во дело, но некои веќе стравуваат дека тоа може да тргне наопаку.
Додека францускиот претседател Емануел Макрон зборуваше за потребата да се разбуди, а идниот германски канцелар Фридрих Мерц тврдеше дека имало пет минути до полноќ, упатените тврдат дека е уште полошо. Односно, дека настаните се одвиваат побрзо отколку што Европа и нејзините сојузници можат да се справат со нив.
„Кошмарното сценарио е дека САД наскоро објавуваат договор со кој се прифаќаат повеќето од барањата на Русија, а потоа им се кажува на Украина и на Европа да земат или да остават“, рече Малколм Чалмерс, заменик генерален директор на Кралскиот институт за обединети служби во Лондон.
Не се плашат само од САД. Тие се претпазливи и за некои свои. Додека итно свиканиот самит в четврток, само неколку дена по помалку формалните состаноци во Париз и Лондон, сигнализира намера за изнаоѓање решенија, дипломатите веќе се подготвуваат за проруска група лидери предводена од Унгарецот Виктор Орбан, што може сето тоа да го попречи.
Бројот на теми за кои се разговара и застрашувачкиот недостаток на единство значат дека овој самит има потенцијал да се развива во многу различни насоки. Лидерите ќе размислат како можат брзо да ги пренасочат ресурсите за зајакнување на националните војски, а во исто време да се обидат да покажат поддршка за Украина. На пример, со реафирмирање на нејзиниот пат кон членство во ЕУ. Тие, исто така, ќе се обидат да го нагласат нивното згрозување од режимот на Владимир Путин, вклучително и можеби обврзувањето на нова рунда санкции.
Накратко, нема да биде лесно.
Чекање додека Трамп не умре
„Европа се соочува со јасна и присутна опасност од размери што никој од нас не ја видел“, напиша претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен до лидерите на ЕУ во вторникот. „Иднината на слободна и суверена Украина – на безбедна и просперитетна Европа – е на линија“.
Повеќе од три години од целосната инвазија на Русија на Украина и едвај шест недели откако Трамп стана претседател, самитот ќе заврши една недела историски моменти од другата страна на Атлантикот. Додека Макрон и британскиот премиер Кир Стармер донесоа некои позитивни вибрации откако се обидоа да го придобијат Трамп минатата недела, оттогаш работите тргнаа надолу. По катастрофалната средба меѓу Трамп и украинскиот претседател Володимир Зеленски во Овалната соба, уследи одлуката на Трамп да ја запре воената помош за земјата разорена од војна. Военото финансирање традиционално не е прашање на ЕУ, но водачите ќе разговараат за начините на кои работите може да се направат на централно ниво. „Трошоците за одбрана стануваат фиксни трошоци. Го исклучивме сонцето и сега мораме да плаќаме за греење секој ден… Муниција треба да плаќате секој ден, барем неколку години, додека Трамп не умре“, изјавил еден од официјалните лица за Политико.
Едно од првите прашања што лидерите ќе го разгледаат е планот објавен од претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен за отклучување до 800 милијарди евра дополнителни трошоци за одбраната во наредните години.
Поконкретно, планот ја вклучува идејата ЕУ да позајми 150 милијарди евра на владите на ЕУ за финансирање на паневропска опрема во области како што се воздушна и ракетна одбрана, артилериски системи, ракети, муниција, беспилотни летала и други потреби. Комисијата предлага да се релаксираат правилата за трошење на ЕУ за да им се овозможи на владите да ги зголемат воените трошоци. Според Фон дер Лајен, дозволувањето на земјите да ги зголемат трошоците за одбрана за 1,5 отсто од бруто домашниот производ во текот на четири години, би значело околу 650 милијарди евра низ целиот блок. Европската инвестициска банка објави и дека предлага промена на правилата за да се олесни финансирањето на одбранбените проекти.
Дипломатите и претставниците на ЕУ се уште ги проучуваат деталите за предлогот, но тој генерално беше опишан како прв чекор во вистинската насока.
Се очекува лидерите да разговараат и за тоа како да се користат руските средства кои се замрзнати од почетокот на војната во Украина. Додека каматата генерирана од средствата во вредност од 200 милијарди евра веќе се користи за да се помогне во финансирањето на спасувачката програма, земјите, вклучително и Франција, се загреваат кон поконтроверзната идеја за самите заплена на средствата, иако противниците на планот велат дека ќе се соочи со правни пречки и може да предизвика финансиска нестабилност.
Унгарскиот проблем
Официјалните лица очекуваа изјавата на самитот да го вклучи планот објавен минатиот месец од шефицата за надворешни работи на ЕУ, Каја Калас, за испорака на најмалку 1,5 милиони артилериски куршуми на Украина оваа година, како и друга опрема, како што се системи за противвоздушна одбрана, ракети и беспилотни летала. Иако конечната изјава нема да се појави до крајот на самитот, најновиот нацрт циркулирачки во вторникот вечерта, виден од Политико, ги повикува министрите да најдат начин да обезбедат продолжување на испораката на оружје. Официјални лица рекоа дека Унгарија одбива да се согласи со тоа.
Во текстот се нагласува дека ЕУ ќе продолжи да и дава на Украина редовна и предвидлива финансиска поддршка. На Украина годинава ќе и бидат обезбедени 30,6 милијарди евра, со исплати од механизмот за поддршка на ЕУ за Киев.
Додека европските лидери се состануваат, украинските власти храбро реагираат на најавата на САД за прекин на помошта и не губат оптимизам дека ќе можат да продолжат да се спротивставуваат на Русија и дека нема да прифатат мировен договор кој би бил целосно нефер кон нивната земја.
(Politico)
